Երբ ֆերմերները խոսում են կճղակների հետ կապված խնդիրների մասին, սովորաբար նկատի ունեն կաթնատու կովերին: Այնուամենայնիվ, վարակներից շատերը գալիս են մատղաշից: Գիտե՞ք արդյոք երինջների մոտ առկա Մորտելլարոյի հիվանդության մասին: Ի՞նչ կարող են անել ֆերմերները կճղակների առողջությունը բարելավելու համար: Անասնաբույժ Յան Լևարտը պարզաբանում է Մորտելլարոյի հիվանդության վտանգները մատղաշների մոտ:
Վերջապես կովերի համար կառուցել եք նոր, լուսավոր ու ընդարձակ անասնաշենք՝ հատուկ նախատեսված ներքնակներով և գոմաղբը մաքրող թիակներով: Կարելի է ակնկալել, որ նման անասնաշենքում որոշ ժամանակ անց կճղակների առողջությունը նկատելիորեն կբարելավվի: «Այնուամենայնիվ, միշտ չէ, որ այդպես է»,- ասում է անասնաբույժ Յան Լևարտը, ով աշխատում է Նիդերլանդներում՝ կճղակների առողջության կենտրոնում: -Եթե մատղաշների մոտ չվերացնեք կճղակների հետ կապված խնդիրները, երինջները և երկու տարեկան հորթերը այս խնդիրները կփոխանցեն կաթնատու կովերին, և այդ դեպքում դուք իսկապես մեծ վտանգի առջև կկանգնեք»:
Հիվանդությունը մատղաշին է փոխանցվում գոմաղբի միջոցով
Ֆերմայում Մորտելլարո հիվանդության ամենաշատ կրողները մատղաշներն են: Ինչպես ցույց է տալիս հետազոտությունը, այն ֆերմաներում, որտեղ առկա է Մորտելլարո, երինջների մեկ երրորդն արդեն վարակված է լինում:
Ըստ Յան Լևարտի` կոշիկների վրայի գոմաղբով կարելի է կովերից հիվանդությունը փոխանցել երինջներին: Սակայն նույնիսկ ցամաք կովերի հետ միասին պահվող երկու տարեկան երինջների մոտ հիվանդությունը կարող է նահանջել նախքան ծնելը:
Լևարտը Մորտելլարոյի հիվանդությունը համեմատում է S. Aureus /Ստաֆիլոկոկուս Աուրեուս/ վարակի հետ, ինչի հետևանքով կարող է առաջանալ բջիջների բարձր քանակություն և կլինիկական մաստիտ: «Իրականում, այլևս հնարավոր չէ ձերբազատվել դրանից: Լավագույնը, ինչ կարող եք անել, հիվանդությունը հնարավորին չափ հսկողության տակ պահելն է,- նկատում է նա: -Ինչպես S. aureus-ի դեպքում, Մորտելլարոյին նույնպես անհրաժեշտ է շատ արագ արձագանքել, եթե ցանկանում եք վերահսկել այն»:
Երկարատև վարակված կովերը, որոնց մոտ վարակն այնքան խորն է մաշկի տակ, որ հիվանդությունը բուժելն արդեն գրեթե անհնար է, ֆերմայում վարակի տարածման մեծ աղբյուր են հանդիսանում:
«Դրանք անընդհատ տարածում են հիվանդությունը նաև երինջների և էգ հորթերի շրջանում,- բացատրում է Լևարտը: -Իրականում, արդեն բավականին ուշացել եք, եթե տեսնում եք, որ կովերի մոտ առկա է Մորտելլարոյի փոքր, բայց ակտիվ նշան»:
Հոլանդիայում արված ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ գործնականում ֆերմերները նկատում են իրենց երինջների կաղությունը միայն այն ժամանակ, երբ դրանք 15 ամսական են, և դրանց պետք է սերմնավորել»:
10% կճղակների խնդիրներ
«Ընդհանրապես, երինջների 10%-ն ունենում է կճղակների հետ կապված խնդիրներ, որոնցից 40%-ը՝ Մորտելլարո,- նշում է Լևարտը: – Մորտելլարոյի դեպքում նկատելի է, որ երինջները քայլում են ոտնաթաթերի վրա, քանի որ դրանց կճղակները շատ զգայուն են»:
Ուսումնասիրության մեջ նշվում է նաև, որ ըստ ֆերմերների՝ մինչև 15 ամսական էգ հորթերը երբեք չեն անցնում կճղակների լվացման համակարգով, իսկ ֆերմերների 60%-ը չեն հեռացնում գոմաղբը: Հավելումն, երինջացուները նախքան ծնելը հաճախ պահվում են ցամաք կամ կաթնատու կովերի հետ: Այս բոլորը Մորտելլարոյի համար ռիսկային գործոններ են համարվում:
Գոմաղբ և ամոնիակ
Մորտելլարոն կարող է հանդիպել մասնավորապես եղջերակոշիկների հետևի մասում (հազվադեպ դեպքերում)՝ երկու կճղակների միջև եղած կլոր հատվածում: Թե ինչու հատկապես այդ հատվածում, ըստ Լևարտի, պարզ չէ: «Այնուամենայնիվ, սա այն կետն է, որի վրա հաճախ է գոմաղբ հավաքվում, կամ էլ կճղակը ենթարկվում է ամոնիակի հետ շփման: «Ամոնիակը բարակեցնում է մաշկը, ինչն էլ պատճառ է դառնում Մորտելլարոյի բռնկման»:
Երինջների շրջանում Մորտելլարոյի վարակվածությունն ակնհայտ է դառնում ծնելուց հետո: «Դրանց դիմադրողականությունն ընկնում է, և դրանք առավել զգայուն են դառնում: Հենց այս դեպքում էլ Մորտելլարոն առաջ է բերում կճղակների խնդիրներ: Այդ ժամանակ երինջները փաստորեն ի վիճակի չեն լինում պայքարելու հիվանդության դեմ: Դրանք ծնում են, կաթ են տալիս, միանում են կաթնատու կովերին և ստանում են այլ կերաբաժին,- մեջբերում է Լևարտը: -Սթրեսի քանակությունը մեծանում է, դրանք ժամանակ չեն ունենում պառկելու և հանգստանալու համար, մյուս կողմից էլ տառապում են Մորտելլարոյով»:
Սրանք նաև խնդիրներ են, որոնք առաջին լակտացիայի ժամանակ առաջ են բերում ցածր արտադրողականություն: Հետազոտությունը ցույց է տալիս, որ առաջին լակտացիայի ընթացքում երինջները 199-335 կգ-ով ավելի քիչ կաթ են տալիս: Դրանք առավել քիչ են գալիս սեռացանկության, ինչի հետևանքով միջծնային դադարը ավելի մեծ է լինում:
Բուժումը մաքուր օդն է
Իհարկե, հարց է առաջանում, թե որն է Մորտելլարոն բուժելու լավագույն եղանակը: Մորտելլարոն շատ ընկալունակ է թթվածնի հանդեպ: Ուստի, կճղակները բուժելու լավագույն միջոցը վարակված հատվածների օդափոխումն է: Մինչդեռ, կան նաև ֆերմերներ, ովքեր հիվանդության դեմ պայքարում են` կճղակները փաթաթելով: Սակայն այս դեպքում, փաստորեն, կանխում ենք վարակված հատվածների շփումն օդի հետ: «Արդյոք պետք է կապել կճղակները, թե ոչ` քննարկման մշտական թեմա է,- նշում է Լևարտը: -Երբ որևէ դեղորայք եք դնում վարակված հատվածի վրա, այն կարող է շատ լավ կլանվել, երբ կճղակը կապված է: Սակայն վիրակապի տակ Մորտելլարոն կարող է շարունակել զարգանալ: Ես կարծում եմ, որ կճղակները բաց թողնելով` դուք կիսով չափ եք դրական արդյունքի հասնում»: Բացի կաթնատու նախրում բուժում իրականացնելուց, այս հիվանդությունը պետք է բուժել նաև մատղաշների շրջանում: Լևարտը մի քանի օրինակ է բերում. «Երբ նախրում իրականացնում եք կճղակների մշակում, ընդգրկեք նաև ծնելու պատրաստ կենդանիներին: Այս կերպ դուք կարող եք ի հայտ բերել Մորտելլարոյի հնարավոր վարակը: Այդ գործը միշտ վստահեք պրոֆեսիոնալ մշակողների,- նշում է անասնաբույժը: -Նա այդ գործում մեծ փորձ ունի և կարող է արագ աշխատել»:
Երիտասարդ երինջների համար մեծապես խորհուրդ է տրվում նաև կճղակների լվացումը: Այն կանխում է հիվանդությունների տարածումը, ինչպես նաև նպաստում է բուժման գործընթացին: Խորհուրդ է տրվում անասնաշենքում լվացման համար նախատեսված համակարգ տեղադրել մեկից երկու օրով՝ չորս շաբաթը մեկ: Ամռանը կարելի է նվազեցնել հաճախականությունը, ձմռանը՝ շատացնել: Կճղակներ մշակողը կարող է խորհուրդ տալ լավագույն դեղամիջոցը՝ լվացման համակարգում կիրառելու համար:
Եռանկյունի
Եթե նախրում կան խնդիրներ, անհրաժեշտ է հրավիրել կճղակներ մշակող մասնագետի, անասնաբույժի և կերակրման մասնագետի՝ համատեղ խորհրդատվություն իրականացնելու համար: Նրանցից յուրաքանչյուրը կարող է առաջարկել տարբեր լուծումներ: «Այս կերպ դուք խնդիրը կիսում եք տարբեր մասնագետների միջև և միասնաբար աշխատում եք լուծումներ գտնելու շուրջ: Այս դեպքում հաջողությունն ապահովված է,- նշում է Լևարտը:
Նախրի բուժու՞մ, թե՞ ռազմավարական նպատակով կճղակների մշակում
Կճղակների մշակումն օգնում է հնարավորինս կանխելու կճղակների խնդիրները: Սա նշանակում է կճղակների պարբերաբար մշակում՝ ամեն անգամ ամբողջական նախիրը բուժելով կամ ռազմավարական նպատակով կճղակները մշակելով:
Ամբողջական նախրում տարին երկու-երեք անգամ կճղակների մշակումը բավականին աշխատատար է, սակայն մեկ անգամ անելուց հետո որոշ ժամանակ ստիպված չեք լինի անհանգստանալ:
Այնուամենայնիվ, ամբողջական նախրում կճղակների մշակումը ոչ միայն մեծ աշխատանք է պահանջում, այլև սթրեսային է կովերի համար: Մեկ այլ տարբերակ է ռազմավարական նպատակով կճղակների պարբերական մշակումը չորսից վեց շաբաթը մեկ հաճախականությամբ: Կովերի համար կճղակների մշակման լավագույն ժամանակը անմիջապես ցամաքելուց առաջ է, երբ կովերը գտնվում են լակտացիայի 100-120 օրվա մեջ, եթե կովը կաղ է, ինչպես նաև որպես կովերի բուժմանը հաջորդող խնամքի մի մաս։
Կճղակների մշակում 5 քայլով
- Ներքին կճղակը կտրեք 7.5 սմ երկարությամբ: Ոնտաթաթի հաստությունը պետք է լինի 0.5 սմ: Անհրաժեշտ է ազատ պահել կլոր հատվածը:
- Արտաքին կճղակը կտրեք նույն երկարությամբ, ինչ ներքին կճղակը /ճանկը/:
- Կճղակներին ճիշտ ձև տվեք:
- Երբ արտաքին կճղակում խնդիր եք նկատում, ցածրացրեք ցավոտ (արտաքին) կճղակի դիրքը: Եթե բարձրությունը բավարար չէ, տեղադրեք փոքր պատնեշ։ Հեռացրեք եղջյուրի ավելորդ հատվածները և կոշտ ծայրերը:
Որքան շատ է սպիտակ գիծը, այնքան ներբանը քիչ կարնահոսի
Նիդերլանդներում մի շարք կճղակ մշակողներ գրանցում են կճղակների խանգարումների բոլոր դեպքերը: Այս տեղեկությունը շատ կարևոր է ֆերմերների համար, ովքեր կարող են համապատասխանաբար փոխել իրենց կառավարման ձևը: Այս տեղեկությունն արժեքավոր է նաև կճղակների առողջության ցուցանիշը՝ այսպես կոչված “DigiKlauw” արձանագրությունը, հաշվարկելու համար:
Մեկ այլ փաստ, որ ի հայտ է գալիս այս տեղեկության արդյունքում, այն է, որ սպիտակ գծով հիվանդություններ ունեցող Հոլշտեյն կովերի թիվը գնալով աճում է` 2007 թվականին բուժված 14% կովերից 2013 թվականին հասնելով 20%-ի։ Այսինքն` գրանցվել է 1-ը 5-ի նկատմամբ աճ։ Մյուս կողմից, նվազել է ոտնատակի արյունահոսության դեպքերի թիվը՝ 2007թ.-ի 34%-ից 2013թ.-ին հասնելով 27%-ի։
Կղճակի ներբանի արյունահոսությունը, փտախտը, սպիտակ գծի հիվանդությունն ու Մորտելլարոն Հոլշտեյն կովերի շրջանում կճղակների առավել հանդիպող ախտահարումներն են:
